Echtscheiding in de islam, de Talaq

Helaas dwalen velen onder ons inzake de woorden van God; waar God ons tot genade oproept, roept ons lagere zelf ons op tot een gebrek aan mededogen. God herinnert de gelovige eraan dat de man het de vrouw bij een echtscheiding niet moeilijk moet maken, financieel en/of emotioneel niet. Mannen mogen vrouwen niet in posities plaatsen waarvan zij niet weten hoe zij een oplossing kunnen vinden die past bij de waardige positie die God aan vrouwen heeft gegeven.

God zegt: “En overleg met elkaar op fatsoenlijke wijze.” Al-Talaq 6

Echtscheiding met kinderen

Hij benadrukt dat, hoewel je het misschien oneens bent over bepaalde kwesties, het de taak van beide echtgenoten is om op een goede manier samen te werken. Dit is met name geval als er kinderen bij betrokken zijn, waar het voorbeeld over gaat dat door God gegeven wordt in deze specifieke ayah. Het voordeel, de gezondheid en het geestelijk welzijn van het kind staan voorop, dit wil niet zeggen dat, zoals sommigen denken, echtscheiding nooit een optie dient te zijn als er kinderen bij betrokken zijn. Dat kan nooit het geval zijn. Er zijn relaties waarin echtscheiding (de Talaq) in de islam een weg van genade en liefde is, of gevallen waarin er sprake is van vertrouwensbreuk, zoals de constante leugens en zelfs ontrouw van het hart, de ledematen en bovendien overspel. Relaties zoals deze zijn giftig. Relaties waarin beide echtgenoten constant over de schouder van de ander meekijken in een poging hun fouten te vinden, om te zien welke zonden de ander wellicht zou begaan, is niet gezond. Daarnaast, als de echtgenoten advies hebben ingewonnen, niet alleen bij een geestelijk adviseur zoals een imam, maar ook bij een gediplomeerd hulpverlener, dan kan het zijn dat de enige stap daarna een echtscheiding is. Door anderen zou niet moeten worden neergekeken op een echtscheiding in de islam, het moet geaccepteerd worden en de echtgenoten zouden met genade en liefde uit elkaar dienen te gaan, omdat het genade en liefde waren die hen samenbrachten.

Men dient te weten, en het dient duidelijk te zijn, dat het huwelijk een aanbidding is van Allah, het is een prachtige verbintenis tussen twee mensen volgens de manier van leven die ons door God is geschonken. Echter, als de tijd komt dat de echtgenoten de relatie moeten verbreken, dan zouden er geen belemmeringen mogen zijn en moeten beide echtgenoten correct zijn in hoe ze weggaan. Hoewel dit artikel zich vrijwel volledig richt op het recht van de man om te scheiden, hebben vrouwen binnen de islamitische traditie ook het recht om van hun echtgenoot te scheiden, maar over deze juridische regel moet uitgebreid worden gesproken zonder de bespreking van het recht van de man.

Wees een man

Ten slotte moeten twee zeer belangrijke punten worden vermeld met betrekking tot mannen.

Het eerste is dat God de gelovige er in de gehele Soerah aan herinnert om rechtvaardig te zijn, uit te geven naar vermogen, en niet [te] zuinig te zijn met huisvesting en financiële uitgaven. God herinnert de man eraan te begrijpen dat voorziening van God komt, dat Hij altijd een deur zal openen voor degenen die Hem vrezen.

God herinnert ons eraan dat Hij iemand nooit met meer zal belasten dan hij aankan en dat hij op Hem en Hem alleen moet vertrouwen.

Ten tweede herinnert God de gelovige ook aan een ander belangrijk punt: vergeet niet hoe de mensen voor ons werden gestraft en waarvoor zij werden gestraft.

Hij zegt: “En hoeveel steden hebben zich niet minachtend afgewend van het bevel van hun Heer en Zijn boodschappers! Daarop hebben Wij hen op strenge wijze ter verantwoording geroepen en hen met een verschrikkelijke bestraffing gestraft.” Quran 65:8

Deze mensen voor ons waren arrogant. Ondanks dat zij hun boodschapper hadden en ondanks de waarschuwingen die zij kregen, kozen zij ervoor om arrogant te zijn en om zich af te keren van datgene waartoe God hen opriep, van gerechtigheid, van de waarheid, en dus werden zij gestraft met een enorme bestraffing. God eindigt deze Soerah over echtscheiding met een waarschuwing aan de gelovige: wees rechtvaardig, wees oprecht, overschrijd de grenzen van God niet, anders word je gestraft zoals degenen voor jou.

Kernwaardes bij een scheiding

Echtscheiding is toegestaan voor ons als mensen van de islam; het moet echter correct en volgens de islam worden gedaan. Echtscheiding mag niet worden misbruikt, de rechten van zowel man als vrouw moeten worden gerespecteerd en in een wereld waar echtelijke relaties met de dag afnemen, moet men de grootst mogelijke aandacht besteden aan het belang van deze goddelijk geschonken relaties. Ze moeten doen wat ze kunnen om ze te behouden en als de tijd komt dat ze uit elkaar moeten gaan, laat het dan zijn volgens de regels van God en Zijn boodschapper.

Een echtscheiding is niet per definitie een defect

Het huwelijk is een essentiële hoeksteen binnen de islamitische traditie, omdat onze gemeenschappen zonder sterke huwelijken zwak worden en niet in staat zijn om stand te houden. Er zijn Profetische tradities die luiden dat het huwelijk de helft van religie is. Vanwege deze nadruk op het huwelijk hebben we de neiging om er uitgebreid over te praten, piekeren we over de voordelen ervan, de hoge status ervan in de islam en andere Abrahamitische religies, en bespreken we ook hartstochtelijk de rol van de geslachten en hoe elk het beste te werk kan gaan om het huwelijk te behouden. Als we dat echter doen, hebben we de neiging om na te laten te spreken over wat er gebeurt als het huwelijk niet werkt.

Wanneer echtscheiding (de Talaq) wordt besproken, wordt er meestal negatief over gesproken, alsof men wil zeggen dat de handeling niet is toegestaan, hoewel we weten dat de religie van de islam dit heeft toegestaan.

Echtscheiding in de islam versus andere religies

Dit artikel hoopt een kort overzicht te geven van de echtscheiding in de islam, de innerlijke realiteiten ervan, voorbeelden en redenen uit zowel het leven van de Profeet ﷺ als nu, leiding uit de woorden van God, met wat persoonlijk commentaar.

God spreekt meerdere keren over het onderwerp echtscheiding (de Talaq) in de Quran. In sommige religies, zoals het katholicisme, was echtscheiding een zonde die niet mocht worden toegepast. In het jodendom ziet men dat het concept van echtscheiding wordt geschuwd en, in tegenstelling tot in de islam, er geen tekstuele verwijzing is die vrouwen hun eigen vorm van echtscheiding geeft, zoals in de Quran wordt gevonden (hoewel de details hiervan niet in dit artikel zullen worden besproken). Dus waarom zou God over dit onderwerp spreken? Men hoeft niet verder te zoeken dan de volgende ayah:

“De maand Ramadan [is die] waarin de Quran is neergezonden, als leidraad voor de mensen met duidelijke bewijzen van die leidraad en het onderscheid.” Quran 2:185

De Quran is een leidraad voor alle mensen, in alle tijden en onder alle omstandigheden. Vandaar dat God de echtscheiding bespreekt, omdat het een onvermijdelijk aspect is van ons huwelijksleven. Hoe komt het nu dat in de moslimgemeenschap echtscheiding zulke negatieve gevolgen heeft? De volgende Profetische tradities zullen ons in staat stellen om beter te begrijpen waarom.

“Iblis plaatst zijn troon op het water; hij stuurt dan eenheden (om onenigheid te creëren); dichter bij hem in rang zijn degenen die het meest berucht zijn vanwege het creëren van onenigheid. Een van hen komt en zegt: ‘Ik heb zus-en-zo gedaan.’ En hij zegt: ‘Je hebt niets gedaan’. Dan komt er een van hen en zegt: ‘Ik heb die-en-die niet gespaard totdat ik het zaad van onenigheid tussen een man en een vrouw heb gezaaid.’ Satan gaat dan naar hem toe en zegt: ‘Je hebt het goed gedaan.'” A’mash zei: “Hij omhelst hem dan.”

Er is overgeleverd van ‘Abdullah bin ‘Umar dat de Boodschapper van God zei:

“De meest gehate van de toegestane dingen voor God is echtscheiding.”

Echtscheiding in de islam, de Talaq als genade van God

Wanneer de overgrote meerderheid van de gelovigen naar deze twee Profetische overleveringen kijkt, kunnen ze zo nu en dan tot een onjuist begrip komen dat echtscheiding niet alleen wordt afgekeurd in de religie, maar dat degenen die het in praktijk brengen, Satan toestaan om te doen wat hij wil. Wat mensen niet begrijpen, is dat echtscheiding soms een genade van God is. De islam doet wat hij kan om huwelijken bijeen te houden, om ze een bron van liefde en genegenheid te maken en een middel om het genoegen van God te bereiken. Soms zijn er echter huwelijken die giftig zijn, waar misbruik de norm is en waar echtscheiding wordt geadviseerd. Het is dwaas voor omstanders, familie, vrienden en dergelijken om met minachting naar deze echtscheiding te kijken. Net zoals een huwelijk voor sommigen verplicht kan zijn en aanbevolen voor anderen, zo kan ook echtscheiding dat ook zijn. In een wereld waar overspel genormaliseerd is, waar pornografie gemakkelijk toegankelijk is en waar de harten van zowel mannen als vrouwen zwak zijn en de ledematen nog zwakker, kunnen er extreme gevallen van emotionele en spirituele mishandeling zijn. Er zijn gevallen bekend van zowel mannen als vrouwen die geheel zonder respect met hun partner spraken, met woorden die niet passen bij een dienaar van God, soms zelfs met fysieke mishandeling, die niet alleen fysieke maar ook emotionele littekens achterlaat. Relaties zoals deze zouden niet moeten doorgaan, ze zouden om mee te beginnen niet moeten plaatsvinden, maar als dat gebeurt, moet echtscheiding niet worden gezien als een zonde, maar in plaats daarvan als een opening en uitlaatklep. Ingewijden inzake de echtscheiding moeten goed denken over de betrokkenen (omdat zelfs de dader iemand is die moet worden geleid naar wat zijn toestand zal veranderen) en hen begeleiden naar huwelijkscounseling of een geestelijke gids, en als ze volharden in de echtscheiding, dan is er geen twijfel of er een reden is voor hun keuze.

Echtscheiding in de islam vanuit het Profetische voorbeeld

Men kan zich afvragen of er voorbeelden zijn van echtscheiding in het leven van de Profeet Mohammed ﷺ. Er is namelijk een voorbeeld gedocumenteerd door Imam Qurtubi in zijn boek Ahkam al Quran (Regels van de Quran), waarin hij een exegese geeft van de Soerah, getiteld Al-Talaq. Hij zegt dat de Profeet Muhammed ﷺ van zijn vrouw Hafsah scheidde omdat hij haar in vertrouwen had genomen en zij die informatie vervolgens aan Aisha (moge God met hen beiden tevreden zijn) onthulde. Ons doel hier is niet om de fijnere details van het geheim te bespreken, maar om ons te concentreren op het feit dat er inderdaad een echtscheiding heeft plaatsgevonden. Als gevolg van de echtscheiding ging Hafsah naar haar ouders toe in hun huis en op dat moment werden de verzen van God geopenbaard:

“Noch verdrijf hen uit hun huizen, noch laat hen deze verlaten, tenzij zij zich duidelijk aan onzedelijk gedrag schuldig maken. Dit zijn de grenzen van Allah.” Quran 65:1

Waarom is dit belangrijk? Het laat ons zien dat echtscheiding niet vreemd is aan de islamitische traditie en aan het Profetische voorbeeld. Het laat ons ook zien dat een van de belangrijkste redenen voor echtscheiding al sinds jaar en dag een vertrouwensbreuk is. Hoe moet een echtscheiding worden uitgevoerd nadat een man bij zijn vrouw de echtscheiding heeft aangekondigd, hoe moet zij worden behandeld?

God vermeldt in de Quran dat de vrouw niet gedwongen uit het huis mag worden gezet en ook dat zij het huis niet mag verlaten. Sommige hedendaagse lezingen kunnen ertoe leiden dat mensen geloven dat God onrechtvaardig is en ervoor zorgt dat mensen in een relatie blijven die niet goed voor hen is. Wanneer men echter in de exegese duikt, zal men juist het tegenovergestelde aantreffen.

Ten eerste vereist God dat de echtgenoot gedurende deze tijd nog steeds financieel verantwoordelijk voor haar is, voor haar behoeften zorgt en haar een dak boven haar hoofd geeft. Daarbovenop zegt Imam Qurtubi iets over het vers:

“Jij weet niet of Allah daarna misschien een andere regel voorschrijft.” Quran 65:1

In de exegese van deze ayah vermeldt Imam Qurtubi dat deze “omstandigheden” waarover God spreekt, verwijzen naar de kracht die God heeft om het hart van de echtgenoot te veranderen van een hart gevuld met woede en minachting in een hart gevuld met tevredenheid en liefde.

Lees ook